Ennagram ve Spiral Dinamikler Integral değerlendirme araçlarının insan psikolojisine olumlu birçok katkısı var:
Kişinin kendisine ve çevresindekilere ayna tutması
Kişinin, bende bir tuhaflık var, dediği noktaların, genel olarak aynı kategorideki diğer insanlarda da gördüğünde rahatlaması
O güne kadar nice tartışmalara sebep bazı duygu, düşünce ve davranış biçimlerinin artık kişisel algılanmaması (‘’bu kategoriye ait olduğu için böyle davranıyormuş, bana özel bir durum değilmiş’’ rahatlaması)
Ve bu empatiyi getirir. Empati toleransı, tolerans, kabul etmeyi ve akışa bırakmayı getirir. Hem kendimizle hem de çevremizle iletişim yumuşar, geçmişimizden getirdiğimiz düğüm düğüm önyargılar bu değerlendirmeler sayesinde çözülür; eskiden tartışılan konular, yüzde minik bir gülümsemeyle sonuçlanır.
Tüm kişilik tipi ve değer sistemleri değerlendirmeleri, aslında bize bir tek şey söyler: Kendini Tanı!
Hiç dikkat ettiniz mi? Temeli sağlam ve sonucu güvenilir tüm değerlendirmeler, çıkan kategorilerin hepsini barındırdığımızı, hiçbirimizin aslında tek bir kategoriye ait olmadığımızı söyler. Enneagram, 9 kişilik tipini tanımlar, ancak bunların asla durağan olmadığını, sürekli ve dinamik bir geçiş içinde olduğunu öğretir.
Spiral dinamikler değerlendirmesi de kimsenin tek bir renge sahip olmadığını, içimizde tüm renklerin var olduğunu; insanların sadece notalar değil, birçok notanın birlikte basıldığı akorlardan oluştuğunu belirtir.
Sadece çekirdek ya da ağırlık merkezi olan kategoriler vardır, ancak bunlar da dahil her biri, belli bazı durum ve ortamlarda ön plana çıkabilir.
Ve işin daha da güzel tarafı, ana çekirdek hangisi olursa olsun, bunlar da sabit değildir. Kişinin kendi değerleri ve çevresiyle uyumu bakımından huzursuzluk yaratıyorsa, her an geliştirmeye, biraz törpülenmeye açıktır.
Dünya üzerindeki her sistem gibi, kişinin kendi sistemi de olumlu tarafları ve gölgesiyle beraber yaşar. Tüm kişilik tiplerinde / kategorilerde, olumlu yanlar olduğu gibi, olumsuz durabilecek tarafları da vardır. Enneagramda bunlar ‘’sağlıksız’’ olarak nitelendirilir. Spiral Dinamikler’de ise, zaten ortaya yeni çıkan her renk, bir öncekinin getirdiği olumsuz sonuçlara çözüm üretmek için doğar.
İşte bundan dolayı, bu kişilik envanteri/değer sistemleri envanterleri, eğer bir profesyonel desteği alınmıyor ise, iyi niyetli bir bakış açısıyla ve en sağlıklısı, bu konuda bilinçli koçlar tarafından, her zaman için bunu yapan kişiyi dinleyerek ve onunla karşılıklı teyitleşerek yorumlanması müthiş derecede önemli... Aksi halde etiketleme ve insanları kalıplar içine sokma riski taşır.
Peki kendimizi (bunun tüm ömür boyunca süreceğini göz önünde bulundurarak!) tanıdık, şimdi ne yapacağız? Elimizdeki gerçekleri bundan sonra nasıl yoğuracağız?: Kontrolü elimize alarak.
Kendimizin nice hallerini bilerek, bunun farkında olarak, o anda kendi(lerimizden) mesafe alarak, tepkilerimizi bilinçli bir şekilde seçerek.
Bireysel ya da liderlik koçluklarında olsun, tüm bu öğretilerin yarattığı farkındalığın en temel faydası budur ve konu hep buna gelir: sürekli olarak karşılaştığın benzer bir durum karşısında, örneğin yöneticin sana ara sıra olduğu gibi ‘’hedefler tutmamış!!’’ diye hışımla bağırdığında, tam da o anda, (senin değer ve hedeflerine uygun olarak) hangi kendini seçmelisin?
Yeni stratejiler geliştirmek üzerine odana gitmek mi? (Tip 5-6-7) yoksa ‘’bugün sizin bir sıkıntınız var’’ diyerek onu sakinleştirmeye çalışmak mı? (Tip 2).
Belki yöneticin de, sadece sonuç odaklı düşünüp, seni sadece o ayki performans raporları ile değerlendirip bağırmak yerine, bir aydır hasta olan annen ile ilgili kaygılarını göz önünde bulundurup, sana bir de ekstradan iki gün izin verir? (Spiral Dinamikler / İnsan Yöneticisi - Yeşil değer sistemi)
İnsan bilinmezliğini araştıran ve çağdaş insanın kendini keşif yolculuğunda bir başlangıç noktası olarak gördüğüm Gurdjieff (1972-1979), ‘’kendi üzerinde çalışmak’’ derken, tam da bundan bahseder. Her halimizin farkındalığı ile, ancak bunların hiçbiri ile özdeşleşmeyerek, kendimiz ya da kendimiz sandığımız o ‘’tek’’ halimiz olmamak: ‘’Yaşamı değiştiremeyeceğiniz ama hayata karşı reaksiyonlarınızda kendinizi değiştirebileceğiniz üzerinde düşünmeye çalışın.’’ [1]
Kişilik / değer sistemleri envanterlerinin ve bunlarla karşılaşan - profesyonel olsun olmasın-, herkesin, kendi ve dokunduğu tüm diğer insanların ‘’en iyi hallerine’’ ulaşmalarına aracı olmalarını ve bu dünyayı bulduklarından daha iyi bırakmaları dileklerimle.
Sevgi ile
Zeynep Balaban (PCC)
Organizasyon, Takım ve Lider Koçu
Spiral Dinamikler Uygulayıcısı (CPT)
[1] Gurdjieff ve Ouspensky Öğretisi Üzerine Psikolojik Yorumlar, Muarice Nicoll, Cilt1, sf.147
